Fotoverhalen
#6 Zuidwest-Amerika heeft een aangenaam klimaat voor Homeless
Chris Oomes – nov 2022
Scott McKenzie zong in 1967 zijn hit San Francisco: “If you’re going to San Francisco, be sure to wear some flowers in your hair.” De bloemen zijn anno 2022 verwelkt; in de straten van Zuidwest-Amerikaanse grote steden wonen vele daklozen. Het klimaat is er aangenaam, ook in de winterperiode. Dat heeft een aanzuigende werking op de aantallen. Ook de diversiteit van de daklozen is opvallend. Een reportage over daklozen in het Zuidwesten van Amerika.
In een McDonalds filiaal komt een zwerver binnen met een lege koffiebeker. Stoïcijns loopt hij recht op het koffie-apparaat af. Hij vult stilletjes zijn beker en slentert daarna gewoon langs de kassa weer naar buiten. Een surreëel tafereel, geen personeelslid of klant die er aandacht aan besteedt. Het typeert hoe daklozen en bewoners elkaar gedogen. Het lijken twee werelden die meer lángs elkaar dan mét elkaar leven.
Harde cijfers over homeless in grote steden van de Verenigde Staten zijn er bijna niet. Toch is er een tweejaarlijks onderzoek onder daklozen in de Verenigde Staten. De data daarvoor wordt verzameld door Point-in-Time Count, of PIT Count. San Francisco heeft in februari van dit jaar zo’n onderzoek uit laten voeren door dit onderzoeksbureau. Een van de pijnlijke bevindingen is dat er rond de 7800 daklozen in de stad leven. In Los Angeles is bij een dergelijke meting het daklozenprobleem nog groter gebleken, 0,67% is in die stad dakloos. Dat lijkt weinig, maar met een inwoneraantal van 3,9 miljoen komt dat omgerekend neer op ruim 26.000 mensen zonder dak boven hun hoofd.
Een kwart van de daklozen kwam op straat omdat ze hun baan verloren, blijkt ook uit de PIT cijfers. Ook John overkwam dat. Hij belandde van de ene op de andere dag in juli 2022 op straat. John heeft het er heel moeilijk mee. “I became Homeless by accident” zo omschrijft hij het zelf. Wat voor ongeluk hem werkloos maakte houdt hij liever voor zichzelf. De schaamte lees je van zijn gezicht. Het is zwaar vervolgt hij, zijn lichaam trekt het nauwelijks benadrukt hij. “We eten wat we op straat vinden”. Hij staat positief in het leven en is verbitterd tegelijkertijd. “It’s hard. The city provide us food, and that’s good, but not enough. No not enough. It is hard.” Andere daklozen beamen de schamele voedselverstrekking: “Het is te weinig, niet genoeg om in leven te blijven.” Terwijl San Francisco jaarlijks maar liefst 1,1 miljoen dollar investeert aan huisvesting en levensmiddelen.
John staat tussen enkele andere daklozen. Ze staan aan de zijkant van het trottoir en bekijken hun voorbijgangers. Er hangt een enorme urinelucht op straat. Vooral in kleine donkere portiekjes geurt het soms flink op. Want ja, ook daklozen moeten hun behoeften doen.
Dakloos door corona
Inflatie en Corona hebben veel Amerikanen werkloos gemaakt. De wijken Haight Ashbury en Castro in San Francisco waren zo’n 3 jaar geleden nog gezellig druk en bedrijvig, geliefd om de hippie-achtige sfeer. LHBTI vlaggen hangen her en der, maar de wijken zijn nu stil en verlaten. Corona is de boosdoener. In de coronatijd mochten daklozen in hotels slapen. De overheid verstrekte hotels vergoedingen per dakloze ter compensatie. Na het versoepelen van de coronaregels stuurden de hoteldirecties hun tijdelijke gasten weer op straat, domweg omdat toeristen meer geld in het laatje brengen. Daardoor nam het aantal daklozen weer exponentieel toe.
18th street loopt dwars door de wijk Castro. Een kleine koepeltent in een van de zijstraatjes behoort toe aan twee daklozen. Er staan allerlei spullen naast de tent, de boom fungeert als kapstok. Opvallend is de boekenkast. Vanwaar de boekenverzameling vraag ik aan William. “It helps” zegt hij kortaf. William heeft iets rossig haar, hij ziet er redelijk verzorgd uit. Hij kwam op straat omdat zijn baas hem ontslagen heeft: “Simpel. Er was geen werk meer door de lockdowns, dus ik kon gaan.” Hij kijkt strak voor zich uit. De dagen duren lang vervolgt hij, “en er is weinig te doen op straat, dus lezen brengt een welkome afleiding. Soms geven mensen ons boeken, de bibliotheek groeit”, glimlach.
De eigenaar van de Supermarkt pal naast deze daklozentent kijkt vanuit zijn eigen perspectief naar de situatie, hij spreekt er schande van: “Zwervers en daklozen komen de winkel binnen en stelen etenswaren. Ze laten vervolgens een dollar achter zodat ze niet opgepakt kunnen worden voor diefstal.” De wijk is sinds Corona verlaten vertelt hij in een lege winkel terwijl hij naar buiten wijst, “slechts een handjevol toeristen schuifelt door de straten, dubbele strop dus.”
Karen loop ik tegen het lijf in Montgomery Street, San Francisco. Nog maar heel recent dakloos staat ze tussen de indrukwekkende zuilen van het US Bank gebouw. Ze is niet het type dakloze dat je normaal gesproken ziet op straat. Op haar schoenen na is ze verzorgd gekleed. Vuil onder de nagels verraadt haar hygiënische omstandigheden. Ze werd dakloos door een curieuze reden. Met alle tijd van de wereld vertelt ze haar verhaal. Haar partner verliet haar na een stabiele relatie van 16 jaar, zo maar ineens. “Hij heeft al mijn bezittingen meegenomen”, een glimlach siert haar gezicht, alsof ze het al heeft geaccepteerd. “Ik had niets door, het leek alsof er geen vuiltje aan de lucht was.” Nu heeft ze niets meer. “Mijn laptop en paspoort lagen nog in de auto, die hij ook heeft meegenomen”. Ze heeft alleen nog haar hond. En haar positiviteit. ‘Alles is welkom’ staat er op haar kartonnen bordje geschreven. Ze heeft geen bakje waar voorbijgangers hun gift in kunnen droppen. Nee ze reikt haar hand uit en kijkt gulle gevers dankbaar aan, heel persoonlijk. “Eerst wil ik wat geld verzamelen zodat ik mijn hond onderdak kan geven, daarna kan ik zelf pas weer verder.” Alles wijst er op dat zij haar leven wel weer op de rails krijgt. Maar voor heel veel daklozen ziet het er niet zo rooskleurig uit.
Drugs-daklozen
De straten in het centrum van Los Angeles en San Francisco worden overspoeld door aan chrystal meth en fentanyl verslaafden. Ongeveer de helft van alle daklozen heeft een druggerelateerd probleem. De wijken Skid Row in Los Angeles en Tenderloin in San Francisco zijn berucht, hier wil je liever niet komen. Er wordt openlijk drugs gedeald en gebruikt. Er heerst een gespannen sfeer. Met regelmaat spreken daklozen je aan voor geld of roepen je na. Een bezorgde bewoner geeft ongevraagd advies: “Verberg je camera, voor je het weet…”. Agenten die de moed hadden om in deze wijk Tenderloin te werken, kregen van de stad gratis vlees uitgedeeld voor hun moedige gedrag.
Elke grote stad in Amerika herkent het probleem, daklozen bouwen kleine verblijven op straat. Soms zijn het tentjes met wat gebruiksvoorwerpen ernaast; stoelen, banken en winkelwagentjes zijn favoriet. Soms zijn het uitgebreide bouwwerken van hout en karton met ijzeren golfdaken. De minihuisjes staan altijd op de stoep. Strategisch onder een boom of naast een hoog gebouw. Soms staat de parkeermeter er nog naast, werkend… Er hangt ook hier weer op veel plekken een zure lucht van urine in de straten, en dat is niet van de riolering.
Aangename temperaturen
John en Michelle Phillips van The Mamas and the Papas schreven het lied California Dreamin, over de koude herfst in New York. De tekst van de wereldhit gaat over iemand die op een koude winterdag droomt van het warme California “I’d be safe and warm, if I was in L.A.” Veel daklozen trekken naar de warme westkust van Zuidwest-Amerika, als ze er de kans en het geld voor hebben uiteraard. In steden als Las Vegas, Los Angeles en San Francisco wordt het nooit echt koud. Dat maakt het wonen op straat het hele jaar door aangenamer. Daarom zijn er in deze steden relatief meer daklozen. De opvang die een stad als San Francisco voor de daklozen faciliteert wordt slechts mondjesmaat gebruikt. De omstandigheden zijn er onaangenaam, het is er vies, en het beperkt de daklozen in hun vrijheid.
Naast de daklozenhuisjes verblijven veel daklozen met minder voorzieningen op straat. De staat noemt hen ‘unsheltered’. Het hele jaar door kunnen ze vanwege het milde klimaat zonder al te veel voorzieningen gewoon op straat slapen. Op een kartonnen ondergrond, of zelfs helemaal niets. De toeristen in de gokstad kijken vanuit hun ooghoeken naar deze ‘unsheltered’ daklozen. Sommigen kijken er al helemaal niet meer naar om. De daklozen zwerven doelloos rond en slapen op de meest bizarre plekken. Midden op een groot plein, op een brug, in een bushokje, naast een drukke tramlijn.
In steeds meer Amerikaanse artikelen over daklozen valt te lezen dat deze groep een groeiende bron van zorg en ergernis is. Stadsbesturen beloven met oplossingen te komen.i
De politiek, de toeristenindustrie, de bewoners, ieder ervaart het daklozenvraagstuk op zijn eigen manier. De daklozen voelen zich ontmenselijkt. Ze worden genegeerd om allerlei redenen: uit schuldgevoel, ze worden gezien als criminelen en bezorgen veel mensen een onveilig gevoel op straat omdat ze bang zijn voor ziekten of beroving. En zo groeit de kloof langzaam groter.
De oplossing
Deze spagaat lijkt in een al jaren durende impasse te zijn gekomen. Het is een sluimerende crisis. Immense bedragen gaan in Amerika naar inflatiecompensatie en naar de Oekraïense oorlog. Doet de regering wel genoeg om het daklozenprobleem aan te pakken kun je je afvragen. Een taxi chauffeur brengt me naar down town San Francisco. “Corona heeft veel dakloosheid voortgebracht” vertelt hij terwijl hij rustig zijn auto om enkele voetgangers heen manoeuvreert. “De helft van de kantoortoren in het zakendistrict staat leeg. Door corona moesten mensen noodgedwongen thuiswerken. Ook na corona moesten ze thuis blijven werken van hun werkgevers, dan waren de overheadkosten lager”. Veel bedrijven vielen om door de crisis, dat bracht veel mensen op straat. Velen van hen hadden weinig gespaard, konden de huur niet meer betalen, en belandden op straat. “Wat gaat er met de leegstaande kantoortorens gebeuren? Misschien moet de politiek hier op inspringen en er Homeless Towers van maken.” De taxichauffeur geniet zichtbaar van zijn zojuist verzonnen idee. “Ik ga de burgemeester bellen en hem deze oplossing gratis aanbieden.”
Indrukwekkend Chris!